نخ (Yarn) رشته‌ای به‌هم‌پیوسته از الیاف نساجی است که در هم پیچیده شده و برای تولید انواع پارچه، بافندگی، قلاب‌بافی، گلدوزی و طناب‌زنی استفاده می‌شود. نخ درواقع یک ماده خام ثانویه است و در تولید کالا در صنعت نساجی به کار می‌رود. نخ تاثیر مستقیم بر کیفیت داخلی و ظاهری منسوجات دارد. ظرافت و تاب‌دهی دو خاصیت مهم نخ به حساب می‌آید که با توجه به کاربرد نخ باید انتخاب مناسبی در نظر گرفت. از آن‌جا که هر آیتم لباس با هر جنس پارچه و مدل از نخ تولید شده است، اطلاع داشتن از انواع و کاربردهای آن در صنعت نساجی می‌تواند کمک زیادی به انتخاب بهترین و مناسب‌ترین پارچه و لباس کند؛ پس در این مقاله با ما همراه باشید تا با انواع نخ در صنعت نساجی آشا شوید.
نخ در صنعت نساجی چیست و چه خصوصیاتی دارد؟
نخ به رشته‌های بلند و باریک گفته می‌شود که از روش‌های متفاوت در صنعت نساجی از در کنار هم قرار دادن الیاف تولید می‌شود و کاربردهای متفاوتی دارد. کاربردهای نخ در صنعت نساجی شامل موارد زیر است:
- دوخت: نخ برای متصل کردن دو تکه پارچه به یکدیگر به کار برده می‌شود.
- تولید پارچه: نخ غالبا تنها جزء و در مواردی اصلی‌ترین جزء تشکیل‌دهنده‌ی پارچه است.
نخ از نظر جنس به نخ طبیعی که از الیاف طبیعی برداشت شده است و نخ مصنوعی که از الیاف مصنوعی تولید می‌شود مثل پلی استر و نخ مخلوط که از ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی درست می‌شود تقسیم می‌شود.
انواع نخ در صنعت نساجی از لحاظ روش تولید
به‌صورت کلی دو نوع نخ وجود دارد: نخ فیلامنت و نخ ریسیده. نخ فیلامنت از الیاف پیوسته و بدون برش تشکیل شده است، در حالی که نخ ریسیده از الیاف کوتاه‌تر که به وسیله فرآیند ریسندگی به یکدیگر پیچیده می‌شوند، تولید می‌شود.
نخ فیلامنت
نخ فیلامنت به نام BCF شناخته می‌شود و نوعی نخ حجیم است که کاربردهای فراوانی دارد. فیلامنت رشته‌ای نرم، نازک و بلند است که پس از فرآیندهای شیمیایی و با کمک رشته‌ساز تولید می‌شود و به شکل نخهای یکسره جمع می‌شود و یا نخی ابریشمی است و از باز شدن پیله‌ی کرم ابریشم ساخته می‌شود. این نخ ذاتا دارای ویژگی‌های نرمی، لطافت و نازکی است.
نخ ریسیده
نخ ریسیده را از الیاف استپیل تهیه می‌کنند که به شکل موازی در کنار هم قرار می‌گیرند و به آن‌ها پیچ‌و‌تاب داده می‌شود. نخ ریسیده هم از الیاف کوتاه طبیعی و هم از فیلامنتهای ساخت بشر تولید می‌شود.
ظرافت نخ به ضخامت آن مربوط است و به‌طور قابل‌توجهی بر ظاهر، گروه، وزن و کیفیت پارچه تأثیر مستقیم می‌گذارد. تاب دادن نیازی برای تشکیل نخ از الیاف کوتاه است. استحکام و براقیت نخ بر ساختار و کیفیت پارچه تأثیر می‌گذارد و معمولا نخ‌ها را می‌توان با توجه به جنس، فرآیند ریسندگی، کاربرد و غیره به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد.
نخهای طبیعی
نخهای طبیعی از منابع طبیعی نظیر گیاهان و حیوانات تولید می‌شود. الیاف طبیعی از مواد موجود در طبیعت ساخته می‌شود و ریشه‌ی الیاف طبیعی منشأ حیوانی، گیاهی یا معدنی دارد. مواد خام و طبیعی به شکل تاروپود درآورده و بعد به طرق مختلف بافته می‌شود. درنهایت پارچه و منسوجات متنوع از همین فرآیند در صنعت نساجی به دست می‌آید. دسته‌بندی کلی نخ طبیعی در ادامه آورده شده است:
- الیاف با منشأ حیوانی مانند پشم
- الیاف با منشأ گیاهی مانند کتان
- الیاف با منشأ معدنی مانند فلزات
از نخهای طبیعی مانند ابریشم و کتان به شکل گسترده در صنعت نساجی استفاده می‌شود.
نخ پنبه‌ای
نخ پنبه‌ای از الیاف پنبه طبیعی ساخته می‌شود. این الیاف به دلیل نرمی و استحکام خود شناخته شده است. پنبه به‌عنوان یک الیاف طبیعی، سال‌های سال است کشت می‌شود و به دلیل راحتی و نرمی که دارد، انتخاب محبوبی برای کاربردهای متنوع و متفاوت در ساخت پارچه و صنعت نساجی است. الیاف نخ پنبه از ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی و خواص مختلف کیفی برخوردار است. نخ پنبه مصارف زیادی دارد و به علت خواص شیمیایی و فیزیکی و نظیر آن‌ها از استحکام مناسبی برخوردار است. همچنین نخ پنبه در برابر حرارت و مواد قلیایی پایداری خوبی از خود نشان داده است. از عوامل کیفی الیاف پنبه طول، ظرافت و رنگ آن است.
نخ ابریشم
نخ ابریشم از زیباترین و قدیمی‌ترین انواع نخ در جهان است. این نخ توسط کرم ابریشم تولید می‌شود و در صنایع مختلف قابل استفاده است. این نخ به علت ظاهر جذاب و خاصیت ویژه‌ی خود، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخ ابریشم به‌خاطر رنگ سفید به‌خوبی انواع رنگ‌ها را به خود می‌گیرد و درنتیجه مراحل رنگرزی به‌راحتی روی آن انجام می‌شود. این نخ به دلیل درخشش، مقاومت و همچنین مراحل تولید، گران قیمت است. نخ ابریشم در بافت‌های مختلف نظیر انواع پارچه‌های لوکس، قلاب‌بافی و بافت فرش کاربرد دارد.
نخ پنبه‌آکریلیک
این نوع نخ مصنوعی است و از ترکیب پنبه و آکریلیک تولید می‌شود. این نخ که از ترکیب دو ماده تولید می‌شود، ویژگی‌های متمایزی به خود می‌گیرد مثلا نرمی و لطافت پنبه و استحکام و دوام آکریلیک در کنار هم می‌تواند در صنعت نساجی بسیار مورد توجه و کاربردی شناخته شود.
از ویژگی‌های برجسته‌ی این نخ، می‌توان به مقاومت در برابر کشش، انعطاف‌پذیری آن و مقاومت در برابر پاره شدن نام برد. این نخ‌ها به علت داشتن پنبه در ترکیب خود، نرم و با لطافت است و در تماس با پوست حس راحتی به فرد می‌دهد.
نخ جوت (کنف)
نخ جوت نوعی نخ طبیعی است که از الیاف گیاه کنف به دست می‌آید. جوت یا کنف گیاهی بومی است و در مناطق گرمسیری آسیا مانند هند و آمریکای جنوبی رشد می‌کند. برای تولید نخ جوت، در ابتدا الیاف کنف از برگ‌های گیاه جدا و سپس با استفاده از دستگاه بافندگی به نخ تبدیل می‌شود.
نخ کتان
نخ کتان به‌عنوان نخی طبیعی که از الیاف گیاه کتان به دست می‌آید شناخته شده است. گیاه کتان از گیاهان زراعی محسوب می‌شود و در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رشد خوبی دارد. برای تولید نخ کتان، در ابتدا الیاف کتان جدا می‌شود و پس از آن با استفاده از دستگاه بافندگی به نخ تبدیل می‌شود.
نخ کتان ویژگی‌هایی نظیر مقاومت در برابر پوسیدگی، خاصیت کشسانی بالا و جذب‌کننده‌ی رطوبت دارد. همچنین نخ کتان بافتی سبک و نرم دارد که آن را برای تولید لباس‌های فصول گرم و پوشاک راحت در صنعت نساجی محبوب کرده است.
نخهای مصنوعی
این نخ به‌صورت صنعتی از مواد شیمیایی تهیه شده است و کاربرد زیادی در صنعت نساجی و تولید پارچه و لباس دارد. نخهای پلی‌استر، آکریلیک، نایلون و پلی‌پروپیلن از نخهای مصنوعی هستند که در صنعت نساجی و تولید پوشاک کاربرد گسترده دارند.
نخ پلی‌استر
نخ پلی‌استر، باتوجه به نامش، از مواد پلیمری به نام پلی‌استر تولید می‌شود. پلی‌استرها ماده‌ای ساختاری و مهم در صنعت پارچه‌بافی و نساجی به شمار می‌روند. این مواد، از واکنش‌های شیمیایی بین اسیدها و الکل‌ها شکل می‌گیرند. نخهای پلی‌استر به دلیل ویژگی‌های خاص خود از جمله مقاومت در برابر حرارت، خواص مکانیکی بالا، و پایداری در مقابل ساییدگی و خوردگی، در صنعت نساجی و صنایع دیگر کاربرد دارد.
نخ آکریلیک
نخ آکریلیک، نوعی از نخهای مصنوعی است که از پلیمری با نام پلی اکریلونیتریل ساخته شده است. این نخ به دلیل ویژگی‌های خود محبوبیت زیادی در صنایع مختلف به‌ویژه نساجی دارد. نخهای آکریلیک مزایایی نظیر نرمی، سبکی و استحکام در برابر آب را دارا است و همچنین از نخهای طبیعی مانند پشمی حساسیت کمتری ایجاد می‌کند.
نخ پلی‌پروپیلن
نوعی نخ مصنوعی است که از پلی‌پروپیلن ساخته می‌شود. پلی‌پروپیلن پلیمری حرارتی است که از گاز پروپیلن تولید می‌شود. این نخ به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود در صنایع مختلف و به‌ویژه نساجی پرکاربرد و محبوب است.
نخ نایلونی
نایلون از دیگر از پلیمر‌های معروفی است که برای تولید نخ مصنوعی به کار می‌رود. از ویژگی‌های آن می‌توان به خاصیت کششی، استحکام در برابر آب و پارامتر‌های الکتریکی مناسب و انعطاف‌پذیری اشاره داشت.
نخ متالیک
نخ متالیک از جنس صددرصد پلی‌استر است و اغلب برای تزئینات و گلدوزی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نخ در هنگام استفاده به سوزن چرخ مخصوص نیاز دارد.
نخ قیطان
جنس نخ قیطان از پنبه‌ی ضخیم و کاربرد آن به‌صورت کش نازک است. این نخ در ایجاد انواع چین روی پارچه در لباس کاربرد دارد.
نخ ریون
نخ ریون برای صنعت گلدوزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نخ پشمی
نخ پشمی استحکام بالایی دارد و جزو نخهای ضخیم به شمار می‌رود. از این نخ برای تولید پارچه‌های کلفت استفاده می‌شود. در نظر بگیرید که نخ پشمی هرگز برای دوخت روی پارچه‌های نازک و انجام دادن گلدوزی مناسب نیست. این نخ به‌راحتی از هم گسسته می‌شود و به همین دلیل برای گلدوزی، نازک‌دوزی و دوختن پارچه‌های نازک پیشنهاد نمی‌شود. همچنین به علت عدم ظرافت و لطافت داشتن و ضخامت زیاد، بیش از حد هوا و گرما را در خود حفظ می‌کند. همین ویژگی است که می‌تواند دلیل استفاده‌ی عشایر و روستاییان از پشم حیوانات شود. آن‌ها از پشم حیوانات نخ می‌ریسند و با آن‌ها لباس‌های گرم زمستانی درست می‌کنند. علاوه بر این‌ها نخهای پشمی با وزن زیاد و خواص منحصر به فرد دیگر، از محبوبیت زیادی در صنایع مختلف برخوردار است.
نخ فلزی
نخ فلزی بسیار متنوع است. اما ویژگی مشابه همه‌ی نخهای فلزی در صنعت نساجی افزودن درخشش و تزئین کردن کارهای خیاطی شما است. این نوع نخ هم جزو گروه نخهای تزئینی به حساب می‌آید. این نخ با نام نخ نقره، گلابتون یا فلورسنت نیز شناخته شده است.
برای تزیین پارچه، گلدوزی لباس، طرح دادن روی انواع پوشاک و از این دست پروژه‌ها می‌توان از این نخ استفاده کرد و باید توجه داشته باشید این نخ نباید برای درزهای لباس استفاده شود.
نخ نامرئی
نخ نامرئی دو نوع اصلی دارد: تک‌رشته و چندرشته. نوع تک‌رشته‌ی آن پرکاربردتر و شبیه نخ ماهیگیری بسیار نازک است، در صورتی که نوع چندرشته‌ای بیشتر شبیه به نخ خیاطی سنتی است اما هر دو از نایلون ساخته شده‌اند. از این نخ برای افزودن تزیینات به پارچه‌های جنس توری، ژوردوزی و گاهی تعمیرات پارچه و لباس استفاده می‌شود.
نخ دمسه
جنس این نخ از کتان مرغوب است و با شست‌وشو، رنگ آن تغییر نمی‌کند. نخ دمسه در برابر حرارت اتو مقاومت دارد و کیفیت خود را از دست نمیدهد. این نخ بیشتر برای هنر گلدوزی به کار می‌رود.
برای انتخاب نخ مناسب چه نکاتی حائز اهمیت است؟
بعد از اطلاع یافتن از ماهیت انواع نخ و کاربردهای آن در صنعت نساجی، لازم است برای انتخاب نخ موارد متفاوتی را در نظر بگیرید. مقاومت، وضوح رنگ، بی‌گره بودن، صاف و یکدست بودن و ثبات رنگ مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که کیفیت انواع نخ را مشخص می‌کند. برای دوخت استاندارد و زیبا این کیفیت در انتخاب نخ بسیار تاثیرگذار است. به زبان دیگر ضروری است در خرید نخ خوب نکات زیر را در نظر بگیرید:
توجه به نوع و رنگ پارچه
نخ خوب نخی است که با رنگ پارچه انتخاب شود و حتی به میزانی پررنگ‌تر از آن باشد. به این شکل که دوخت روی پارچه آن‌چنان مشخص نباشد و یک دوخت تمیز اتفاق بیافتد.
ثبات رنگ مهم است
اگر می‌خواهید در زمان انتخاب نخ ثبات رنگ آن را تشخیص دهید، کافی است مقداری از نخ را مرطوب کنید و بعد آن را با فشار دست روی یک پارچه‌ی سفید بکشید. اگر نخ در رنگ ثبات نداشته باشد و رنگ را پس دهد، اثر رنگ روی پارچه باقی خواهد ماند و در نتیجه نباید از این نخ در دوخت استفاده شود.
ضخامت پارچه را در نظر بگیرید
توجه به ضخامت پارچه، نکته‌ی مهمی است که هنگام انتخاب نخ باید در نظر گرفته شود. از نخهای ابریشمی نازک، نخ‌پنبه‌ی نازک با روکش پلی‌استر و نخ پنبه‌ی نازک ساده برای دوخت روی پارچه‌های لطیف و نازک استفاده می‌شود. پارچه‌های ضخیم در صنعت نساجی با نخهای ضخیم‌تر مانند نخ ابریشم ۵۰ یا نخ پنبه‌ی روکش پلی‌استر و از نخ‌پنبه‌ی روکش پلی‌استر یا پنبه‌ی ۴۰ تا ۵۰ دوخته می‌شود.
کلام آخر
از آن‌جاکه نخ از کاربردی‌ترین محصولاتی است که تا به امروز توسط بشر تولید شده است و انواع مختلفی دارد، بسیار متنوع است و طیف گسترده‌ای برای شناخت و انتخاب دارد. با توجه به تغییر نیارهای بشر امروزه نخ‌ها با تنوع و کاربری‌های متفاوت به شکل تخصصی‌تر ساخته می‌شود. به‌طورکلی نخ در صنعت نساجی در دو دسته‌ی طبیعی طبیعی و مصنوعی قرار می‌گیرد. نخ انواع متنوعی دارد و هرکدام دارای ویژگی‌ها و کاربردهای مخصوص به خود است.
نخ‌ها با توجه به ظاهر و ویژگی‌های خود در صنایع مختلف به‌خصوص صنعت نساجی استفاده می‌شود. نخ از نظر جنس و کاربرد انواع مختلفی دارد که نیاز است قبل از انتخاب کردن به آن توجه داشت تا بتوان بهترین گزینه را با توجه به درخواست انتخاب کرد. در این مطلب علاوه بر آشنا شدن با انواع نخ به بررسی خصوصیات و شرایط کلی هریک پرداخته شد. معرفی انواع نخ موجود در صنعت نساجی و بازار به افراد کمک می‌کند تا در هنگام خرید دچار اشتباه و شک نشوند.