سبک سورئال بر طراحی لباس چه تاثیری گذاشت؟

بیایید به قلمرویی وارد شویم که در آن واقعیت و رویا در هم می‌پیچد؛ جایی که مد فقط درباره‌‌ی لباس نیست، بلکه یک بوم نقاشی زنده از هنر است. سوررئالیسم، همان جنبش هنری مرزشکن تنها به بوم نقاشی محدود نشده است. این سبک رفته‌رفته به حوزه‌های دیگر چون دنیای مد و طراحی لباس وارد شد و رنگ و بوی عجیبی به آن بخشید. ایدئولوژی و هدف اصلی سوررئالیسم خلق و نمایان کردن ضمیر ناخودآگاه به‌جای بازآفرینی مستقیم اشیاء و پدیده‌های واقعی است.

 در ادامه‌ی این مقاله می‌خواهیم به این ماجرا بپردازیم که چگونه سوررئالیسم و ​​مد در کنار هم قرار گرفت و درک انسان از آنچه می‌پوشد دگرگون شد.

سوررئالیسم شورشی در قالب جنبش هنری

سوررئالیسم در اوایل قرن بیستم به‌عنوان شورشی علیه امور عقلانی و پیش‌پاافتاده ظهور کرد. این جنبش که رازآلودگی، رویابافی و ناخودآگاهی در چنته داشت، با رهبری رویایی‌پردازانی چون آندره برتون و سالوادور دالی، اغلب از طریق تصاویر عجیب، خارق‌العاده و تفکربرانگیز، به دنبال آشکار کردن حقایق پنهانی ذهن انسان بود؛ هنرمندانی که به دنبال رهایی مفهوم خلاقیت از زنجیر منطق بودند و شیفته غیرمنطقی و غیرمنتظره‌ترین‌ها.

آغاز سورئالیسم: آغاز رویاها

ریشه‌های سوررئالیسم را می‌توان در عواقب پس از جنگ جهانی اول یافت؛ دوره‌ای که با بی‌نظمی و سرخوردگی اجتماعی همراه بود. در همین هنگام مانیفست سوررئالیسم آندره برتون در سال 1924 منتشر شد و رسما آغاز جنبش را اعلام کرد. برتون از هنرمندان خواست تا در اعماق ضمیر ناخودآگاه خود غوطه‌ور شوند و از درونی‌ترین افکار و خواسته‌های خود بهره بگیرند تا هنری بیافرینند که از قراردادها سرپیچی کند.

بوم جدید سوررئالیسم در مد: سفر به دنیای طراحی لباس

همان‌طور که انتظار می‌رفت سوررئالیسم به حوزه‌ی نقاشی و مجسمه‌سازی محدود نشد. اولین‌بار السا شیاپارلی، طراح مد ایتالیایی بود که با جرئت سوررئالیسم را به طراحی لباس وارد کرد. شیاپارلی با همکاری سالوادور دالی، لباس خلاقانه خرچنگ را در سال 1937 خلق کرد. این لباس که با نقش‌مایه‌ی خرچنگ طراحی‌شده توسط دالی تزئین شده بود، مفاهیم سنتی مد را به چالش کشید و لباس را به یک اثر هنری برای شروع گفتگو در این زمینه تبدیل کرد.

مشارکت شیاپارلی و دالی: ورود سورئالیسم به صنعت مد و طراحی لباس

همکاری شیاپارلی با دالی، یک پیوند ذهنی بود که از قراردادهای پیشین سرپیچی می‌کرد. تصاویر سورئال دالی ایده‌ی جدیدی در طراحی‌های شیاپارلی وارد کرد. از جیب‌هایی به شکل خرچنگ گرفته تا لباس‌هایی که با نقوش عجیب و غریب تزئین شده‌اند. مشارکت این دو مجموعه‌ای از مدهای آوانگارد را ایجاد کرد که به همان اندازه که از نظر بصری جذاب بود، تفکربرانگیز محسوب می‌شد. شیاپارلی و دالی ثابت کردند که مد می‌تواند از ریشه‌های عملی خود فراتر برود و به ابزاری برای بیان هنری تبدیل شود.

مجلات مد با جذب استعدادهای سورئالیسم برجسته مانند ژان میشل فرانک، ژان کوکتو، سیسیل بیتون و می ری، به جایگاهی برای انتشار سبک سورئال تبدیل شد. اشکال و تصاویر متفاوت در طراحی لباس و توانایی سورئالیسم در کنار هم قرار دادن واقعیت و تخیل، آن را به شکلی ایده‌آل برای تبلیغات و بیان رسانه‌ای تبدیل کرد.

طراحی لباس سورئال: پوشاک سورئالیستی

طراحان لباس معاصر با بهره‌گیری از فنون و عناصر سورئال، پوشاکی طراحی می‌کنند که در نوع خود به آثار هنری تبدیل می‌شود. الگوها و رنگ‌های غیرمعمول، ترکیبات غیرمنتظره برای چشم انسان و اشکال غریبه از ویژگی‌های این سبک از مد است که جلوه‌های خلاقانه به پوشاک اضافه می‌کند.

تأثیر مداوم سورئالیسم و مد

جریان پیشین سورئالیستی همچنان در رگ‌های مد مدرن جریان دارد. طراحان، چه از پیش و چه در حال ظهور، از سرپیچی سوررئالیسم از قراردادهای معین الهام می‌گیرند. برخی مجموعه‌ها از طرح‌های غیرمنتظره، نقوش رویایی و بافت‌های عجیب و غریب الهام می‌گیرند که همگی ادای احترام به میراث باقی‌مانده از جنبش هستند. همان‌طور که هنرمندان سوررئالیست گذشته مرزهای بیان هنری را جابجا کردند، طراحان معاصر نیز مرزهای مد را پشت سر گذاشته‌اند.

مثال‌‎هایی از تاثیر سورئالیسم بر طراحی لباس

یکی از عناصر بارز مد سورئالیستی، گرایش طراح به آزار دادن چشم از طریق فرمت‌ها و تکنیک‌های مختلف است. دستکش‌های مشکی شیاپارلی در سال 1936 یکی از نمونه‌های این موضوع است. او در نوک هر انگشت یک فضای قرمز طراحی کرد که ظاهر ناخن‌ها را به وجود می‌آورد و القا می‌کرد که این طرح بسیار شبیه به پوست دوم فرد است.

نمونه‌ی مشابه دیگر از فریبکاری بصری، یک جفت دستکش سفید تزئین شده با خطوط قرمز ظریف است که توهم رگ‌های داخلی دست را در بیننده ایجاد می‌کند و در سال 1985 توسط هنرمند مرت اوپنهایم طراحی شده است.

• طراحی لباس‌های سورئالیستی توسط ژان پل گوتیه

ژان پل گوتیه، طراح لباس معاصر فرانسوی، مجموعه‌‌ای از تکنیک‌های سورئالیستی را در کارهای خود استفاده می‌کرد.. به عنوان مثال می‌توان به لباس‌های «شناور» که در مجموعه طراحی لباس بهار و تابستان 2003 اشاره کرد. در نگاه اول، این مجموعه‌ها در نگاه اول معمولی به نظر می‌رسد، اما با بررسی دقیق‌تر مشخص می‌شود که درواقع مانند یک قاب عکس جلوی بدن مدل‌ها قرار گرفته است و از دست‌های فرد کاملا بدون پوشش بودن او مشخص می‌شود.

همچنین «لباس اشک‌آور» شیاپارلی در سال 1938 از الگویی استفاده کرد تا القا کند بخش‌هایی از لباس شب مانند کاغذ دیواری پاره شده است؛ تنوع رنگ صورتی در این طرح تکان‌دهنده، ایده‌ی طراح را در آن آشکار می‌کند.

• کلکسیون مارجلا و گوتیه از موی انسان

طراحان در طول تاریخ از موارد عجیب و غریب «مانند موهای انسان» و تکنیک‌های ساخت منحصر به فرد برای القای عناصر شگفت‌انگیز در لباس‌ها استفاده کرده‌اند. در کلکسیون بهار و تابستان 2009 میسون مارجلا از موی انسان به‌عنوان لباس روی تن مدل‌ها استفاده کرد و در مجموعه‌ی طراحی لباس پاییز و زمستان 2006 ژان پل گوتیه موهای انسان را به کلاه‌های تزئینی در بالای سر مدل‌ها تبدیل کرد. در سال 2003، گوتیه لباس نمادین شیاپارلی را با استفاده از پارچه‌ای روشن، شفاف و گره‌خورده به شکل قفسه‌ی سینه، دوباره بازنمایی کرد.

 نکته‌ی جالب این مجموعه‌ها این است که بیننده با چیزی که آشنا به نظر می‌رسد فریب می‌خورد؛ قرار است با نگاهی دقیق‌تر، از وجود پیچشی در اثر غافلگیر شود.

ادغام اضداد: عنصر کلیدی دیگری در طراحی لباس سورئال

یکی دیگر از عناصر کلیدی مد سوررئالیستی ادغام اضداد است؛ به این صورت که طبیعت، به دلیل توانایی ذاتی خود در ادغام پوست و پارچه، با تجزیه و تحلیل این دو هماهنگ است. به این ترتیب، واقعیت و خیال، طبیعی و غیرطبیعی، درونی و بیرونی و همچنین مردانگی و زنانگی همه دوگانگی‌ هستند و طراحان در کار خود به استفاده از آن می‌پردازند.

هنر سورئال مرزهای جنسیتی را از میان برمی‌دارد

هنر سوررئالیستی تمایل دارد با ادغام آرمان‌های «مردانه» و «زنانه» دوگانه‌های جنسیتی را از بین ببرد تا نتیجه‌ای کاملاً منحصربه‌فرد خلق کند. با بررسی چند نمونه می‌توان به اهمیت به چالش کشیدن این ساختارهای جنسیتی در دنیای مد پی برد.

در کلکسیون طراحی لباس بهار و تابستان 1997 تیری موگلر به یک مدل مرد دامن مشکی براق پوشاند و به نام «زن کشنده» به نمایش گذاشت. همچنین مجموعه‌ی بهار و تابستان 2017 با عناصر مشابهی همراه بود، با یک مدل زنانه در شلوار مشکی بزرگ که قسمت زیادی از بدن او را حدودا تا گردن پوشانده بود. تقریبا در هر فصل، تام براون دوگانگی‌های مشابهی را در مجموعه لباس‌های مردانه و زنانه‌اش به نمایش می‌گذارد که اغلب مدل‌های مرد با دامن‌ها و لباس‌های اسپرت و مدل‌های زن در کت و شلوار و لباس‌های مردانه را حاضر می‌شوند.

المان‌های اغراق‌آمیز در طراحی لباس به سبک سورئال

در میان تکنیک‌های طراحی لباس در مد سوررئالیستی، استفاده‌ی طراحان از فرم‌های اغراق‌آمیز همچنان از مهم‌ترین روش‌های مورد استفاده محسوب می‌شود. لباس اسکلتی معروف شیاپارلی در سال 1938 که از فرم‌های برجسته و ظریف برای ایجاد یک ساختار اسکلت‌مانند خارجی در نمای لباس استفاده کرده بود مثال خوبی از این تکنیک است. این‌که قسمت‌های استخوانی جزوی از بدن مدل است یا در پارچه‌ی لباس تعبیه شده است بیننده را مدتی درگیر می‌کرد.

• طراحی‌های خلاقانه کاواکوبو

 نمونه‌ی کلاسیک دیگری در سال 1997 با عنوان «لباس با بدن ملاقات می‌کند» توسط ری کاواکوبو طراحی شد که در لباس‌ها از بالشتک‌های برآمده و فرم‌های برجسته برای اغراق‌آمیز کردن قسمت‌هایی از فرم زنانه‌ی بدن استفاده شد که قبل‌تر در صنعت مد مورد توجه قرار نمی‌گرفت. این نمایش بیانیه‌ای بود که کاواکوبو از طریق آن در مورد رفتارهایی که جهان در اشکال مختلف درباره‌ی توجه به قسمت‌های خاصی از بدن زنانه دارد صحبت کرد.

• طراحی سورئالیستی لباس زنانه در مجموعه‌ای دیگر

مورد مشابه دیگری در مجموعه‌ی بهار و تابستان 2009 توسط گرت پوگ نمایش داده شد که مانند بسیاری دیگر از طرح‌های او، از روکش‌های هندسی اغراق‌آمیز و یقه‌های الیزابتی در طراحی لباس استفاده شده بود تا بر قسمت‌هایی از بدن که اغلب در زنان نادیده گرفته می‌شود، مانند گردن و آرنج‌ها تأکید شود.

فریب دادن چشم: مهم‌ترین ویژگی مد سورئال

طراحی اشکالی روی لباس‌ها که چشم را فریب دهد و بیننده را دچار توهم کند، ابتدا توسط رودی گرنریچ، یک طراح مد پویا در دهه 1960 نمایش داده شد که در نوع خود ساختارشکن به شمار می‌آید، تی‌شرت‌ها و لباس‌های بافتنی که به نظر می‌رسید یک بیکینی روی آن قرار گرفته است. به همین ترتیب، اولین مجموعه‌ی کارل لاگرفلد برای شنل در سال 1983 از این تکنیک برای طراحی لباس‌های شب خیره‌کننده الهام گرفت. در این مجموعه زیورآلات مصنوعی و انبوهی از جواهرات روی لباس طراحی می‌شد و البته بسیار مورد توجه و تحسین کوکو شنل قرار گرفت.

استفاده از اشکال حیوانات در طراحی لباس

در مجموعه‌ی بهار و تابستان 2010، میوچیا پرادا از تعدادی الگوی گربه و سگ که با ظرافت روی لباس‌ها به کار برده شده بود رونمایی کرد، درحالی‌که طراحان دیگر بعدها گنجاندن عناصری از حیوانات را در دستور کار خود قرار دادند. لباس قو که بیورک در سال 2001 در مراسم اسکار به تن کرد، مانند کت خرس عروسکی ژان چارلز د کاستلباژاک و اخیرا شِنل پر از فلامینگو در مجموعه‌ی پاییز و زمستان آرمانی، نمونه‌های خوبی از حضور اشکال حیوانات در طراحی لباس سورئالیستی است.

راهروهای مد به مثابه مناظر رویایی

نمایش‌های مد در صنعت طراحی لباس که زمانی تنها ارائه‌ای ساده به شمار می‌رفتند، امروزه به مناظر رویایی و پیچیده تبدیل شده‌اند. طراحان نمایشی‌بودن سوررئالیسم را پذیرفته‌اند و از این راهروهای مد به‌عنوان باند فرودگاه برای انتقال مخاطبان به قلمرویی استفاده می‌کنند که در آن برای تخیل هیچ محدودیتی شناخته نمی‌شود. نورها می‌رقصند، موسیقی طنین‌انداز می‌شود و مدل‌ها به مجرایی برای روایت‌های سورئال تبدیل می‌شوند. جایی که در آن واقعیت با فانتزی در هم می‌آمیزد و گواهی بر تأثیر پایدار سورئالیسم بر نمایش طراحی لباس است.

 طراحان لباس دیگری که با خلاقیت‌های سورئالیستی خود شناخته شده‌اند

طراحانی مانند الکساندر مک کوئین، آیریس ون هرپن و ری کاواکوبو به خاطر معرفی و استفاده از سبک سوررئالیسم در مجموعه‌های خود مرزهای مد معاصر را جابه‌جا کرده‌ و مورد تحسین قرار گرفته‌اند.

الهام از سورئالیسم و گنجاندن در استایل شخصی

افراد طرفدار سبک‌های فراواقع‌گرایانه به دنبال لباس‌هایی با جزئیات گاها غیرمنطقی، نقوش غیرمتعارف و تصاویر رویایی هستند. به طرزی که می‌توانند طرح‌ها و مدل‌های غیرمعمول را در آغوش بگیرند و از مد به عنوان وسیله‌ای برای ابراز وجود استفاده کنند.

سوررئالیسم علاوه ‎بر طرح‌های عجیب‌و‌غریب، معانی عمیق‌تری دارد

سوررئالیسم و مد در هنر طراحی لباس ترکیبی از زیبایی‌شناسی و فلسفه است. این سبک هنجارها را به چالش می‌کشد، جرقه‌ی بحث‌ها را برمی‌انگیزد و افراد را تشویق می‌کند تا درک خود از زیبایی و واقعیت را زیر سوال ببرند.

در انتها

سورئالیسم به‌عنوان جریانی خلاق، هنری و انقلابی، به دنیای مد و طراحی لباس معاصر ایده‌های نوین و شگفت‌انگیز بخشید. با تمرکز روی آزادی بیان و عقیده و خلاقیت، طراحان لباس امروزه با استفاده از عناصر سورئالیستی، آثاری خلق می‌کنند که چشم و درک انسان‌ها را به سمت جهان‌های غیرمعمول و خاص هدایت می‌کند. سورئالیسم در دنیای مد، به ‎شکل یک جرقه‌ی الهام‌بخش ظهور کرد و تا به امروز ثابت کرده که ماندنی است.

تا قبل از ظهور سورئالیسم، صنعت مد و طراحی لباس صرفا برای تولید پوشاک روزمره اهمیت داشت؛ اما به تدریج طراحان مد پای خود را فراتر بردند و آثار هنری خلق کردند. آثار هنری خیال‌انگیز، بعد از آن در پوشاک روزمره‌ی مردم دیده شد و به مرور، صنعت مد به یکی از جایگاه‌های نمایش واقعیت و خیال در کنار هم تبدیل شد. این‌که چه چیزی باعث درخواست پوشش برای بدن می‌شود، همواره برای فیلسوفان سورئال مهم بوده است. اهمیت این موضوع از این جهت است که چه واقعیتی در زیر لباس‌ها پنهان شده است و چگونه می‌توان آن را به روش‌های دیگر به نمایش گذاشت. از همین جهت، خصوصیات مد و طراحی لباس، یک ارتباط طبیعی با واقعیت و خیال به دست داد که برای هنرمندان سبک سورئالیسم حائز اهمیت بود.